Ансамблиин тон наһатайшуултай, наяа холо алхаланхай Модонова Любовь Борисовна, Тухарёнова Антонина Ивановна гэгшэдтэй уулзажа, бүлгэм тухайгаа хөөрэхыень гуйһан байнаб. Эдэ иигэжэ хөөрэбэд:
««Ольхон» гэһэн арадай аман зохёолой бүлгэм 2001 ондо бии болоһон, Буряад Уласай арадай уран бүтээлэй түбэй баазова коллектив гээд тоологдодог юм. Теэд үнэн дээрээ анхан 1998 ондо ольхоной төөдэйнэрэй ансамбль гээд дуулалдажа эхилһэн түүхэтэйбди. Уданшьегүй 2003 ондо «арадай» гэһэн нэрэ зэргэдэ хуртэһэнбди. Тус ансамблиие Хүндэлэлэй орденой кавалер, Буряадай ба Россиин соёлой габьяата ажаябуулагша Виктория Владимировна Абгалдаева бии болгожо, тэрэниие 2001 онһоо 2003 он хүрэтэр хүтэлбэрилөө, 2003 онһоо 2015 он болотор Буряадай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Маланова Лариса Егоровна, 2019 онһоо П. И. Чайковскиийн нэрэмжэтэ искусствын колледжые дүүргэгшэ Гомбо Алдарович Бадмаев дүрбэн жэлэй туршада абажа ябаа, харин мүнөө Долгор Николаевна Георгенова хүтэлбэрилнэ бшуу. Олонхи гэшүүднай Ойхонһоо гарбалтай һэн тула, «Ольхон» гэжэ нэрэтэй болоһонбди. Бидэ уг унгияа, түүхэеэ, ёһо заншалаа, соёлоо мэдэхэ гэжэ үүсхэл гаргажа, энээнээ саашань үргэлжэлүүлхэ гэжэ оролдодогбди. Манай бүлгэмдэ 60-һаа 85 хүрэтэр наһатай 20 гаран зон ябадаг бшуу. Тэдэнэй дунда бухгалтернууд, юристнүүд, багшанар, наймаашад, инженер-химик гэхэ мэтэ мэргэжэлтэй хүнүүд олон. Бидэниие Ойхон нютагай нэгэдэлэйхид дэмжэжэ, үргэжэ өөрынгөө хубитаяа оруулжал байдаг. Виктория Владимировна өөрөө мэргэжэлээрээ хатаршан байһан тула, элдэб олон ёохорнуудые хатаруулжа һургаһан, мүнөөшье болотор тэдэ ёохорнуудыень хэрэглэһээр зандаабди. Тэрэ гэһэнһээ хойшо ехэхэн лэ саг үнгэрөө. Энэ хугасаа соо олон лэ хабаадагшаднай һэлгэгдэжэл байдаг. Гоё гэгшын хубсаһануудые оюулхадамнай, ямар бэ даа юумэнүүдэй хэрэгтэй болбол «Ольхон» гэһэн Хизаарламал харюусалгатай бүлгэм (ООО) ехэхэн туһаламжа үзүүлдэг. Ехэнхидээ бидэ ольхонойнгоо дуунуудые дуулалдадагбди. Ойхоной, эрхүүгэй хэлэн, дуунуудшье һаа түргэн гэжэ булта мэдэнэ ха юм даа. Долгин дээрэ дээрэһээн яагаад мухаряад ерэдэг бэ, тэрээн шэнги түргэ түргөөр дуулалдадаг хабди. Дуунуудыемнай адаглан шагнаад үзэбэлтнай, ехэнхи дуунууднай далай тухай байха. Тэрэмнайшье гайхалгүй. Юуб гэбэл, урдан сагта Байгал далайгаа тойроод ажаһуугшад дайнай хатуу шэрүүн, үлэн хооһон сагта загаһаараа бэеэ тэжээжэ, амидаржа гараһаниинь эли бэзэ. Тиигэхэ сагтаа ажалаа хэжэ: загаһаа барижа, сайгаа уужа байжа урданайнгаа дуунуудые дуулалдадаг, үдэшэлэн болоходо ёохоройнгоо дүхэригтэ суглардаг байгаа ха юм.
Мүнөө бидэ залуу зондоо энэ сэгнэшэгүй баялигаа: ёһо заншалаа сахижа, урданайнгаа дуунуудые, үреэл болон магтаалнуудые ба хэлэеэ мартангүй ябаһай гэжэ һанан саашань дамжуулха гэжэ оролдонобди. Теэд манай үедэ буряад хэлэ үзөөгүй дээрэһээ хэлэмнай мохоошог, тиигэбэшье өөрынгөө нютаг хэлэн дээрээ хөөрэлдөөд ябагшабди.
Россиин олон: Новосибирск, Красноярск, Москва, Санкт-Петербург гэхэ мэтэ хотонуудаар ба хилын саагууршье ябажа, тоглолтонуудаа харуулһан байнабди. Эдэ жэлнүүд соо хэдэн олон программа зохёогдожо, олон тоото харагшадаа урданай «Худа оролго», һэеы дараха, загаһашадые үдэшэхэ гэхэ мэтэ гуримуудтай, янза бүриин дуунуудтай, үреэл болон хатар наадануудтай танилсуулаабди, танилсуулхашьебди. Тиихэдэ «Байгал» театрай эмхидхэдэг «Ёохорой һүнинүүд» гэһэн фестивальда хабаадажа, нэгэтэ бэшэ түрүүшын һууринуудые эзэлээ бэлэйбди.
Ойхон олтирогто Ёрд гэжэ хада бии, тиимэһээ тэндэ үнгэрдэг Ёрдын нааданда оло дахин ошоһонбди. «Ёрд» гэжэ үгэ индоевропейска хэлэнһээ «Эхэ дэлхэй» гээд оршуулагдана. Мүнөө энэ фестивальда гансахан буряадууд бэшэ, бүхы Хойто Азиин үндэһэн арад: хамнигад, тофаларнууд, урайнхайнууд (тыва), хакас яһатан хабаадана. Анханһаа яхадууд ерэдэг, һаяын сагта монгол, солонгос (корейцүүд), хитад зон һонирходог болоо. Эдэ олон уладууд сугларжа танилсана, ёохор зугаагаа дэлгээнэ, мүрысөө урилдаа харуулна, ёһото найр наада хэдэг бшуу. Тиихэдэ «Хроника исчезающих деревень» гэһэн түсэлые Олег Юмов эмхидхэжэ, баримтата фильм буулгаа юм. Энэ түсэлые бэелүүлхэ хэрэгээр олон тоото нютагуудаар ябалсаа бэлэйбди.
Гомбо Алдарович Бадмаевай хүдэлхэ үедэ Ойхоной аймагай буряад аман зохёолые һайн мэдэхэ зонһоо арадайнгаа дуунуудые бэшэжэ абажа, «Песни Ольхона» гэһэн дуунай согсолбори хэблэгдэжэ гараһан юм. Эндэ түүхын, архиин, хатарай, ёохорой, губшуурай, шогшье дуунууд оруулагдажа, ажабайдалые бүхы тээһээнь харуулжа бэшэгдэһэн дуунууд гэхэдэ алдуу болохогүй. Ойхон нютагай буряадуудай эдэ хоморой дуунууд болоно. Жэл бүри репертуараа шэнэлжэ, һонирхолтой болгожо, шэнэ амисхал оруулжа ба арадай шэнэ, хүн зоной дуулаагүй дуунуудые бэдэржэ олохо гэжэ эрмэлзэдэгбди.
Уласай эмхидхэжэ үнгэргэдэг томо томо хэмжээнүүдтэ хабаададаг тула, олон тоото баярай бэшэгүүдээр, Хүндэлэлэй грамотануудаар шагнагдаа һэмди».
- Заа, баярлаа. Коллективтэтнай амжалта хүсэе, энхэ элүүр, олон лэ жэлдэ дуунуудаа ханхинаса дуулалдажа ябаха болтогойт.
«Ольхон» ансамблиин урда үшөө олон шэнэ уулзалганууд боложол байха, халуун альга ташалгаар угтаһан харагшадаар таһалдахагүй гэжэ найдая.
Л. Цыбенова,
арадай уран бүтээлэй уласай түбэй мэдээсэл болон хэблэлэй таһагай редактор
